ŚW. KATARZYNA, dziewica, męczennica, pocz. w. IV

 Podobnie jak św. Cecylia na Zachodzie, tak św. Katarzyna na Wschodzie należała do najwięcej znanych świętych. A jednak tak mało o niej wiemy i tak wiele powstało dokoła niej legend, że byli hagiografowie, którzy nawet powątpiewali w jej historyczne istnienie. Są dwa opisy męki i śmierci męczeńskiej św. Katarzyny Aleksandryjskiej. Pochodzą wszakże one dopiero z wieku VI i są pełne legend. Na szczęście mamy świadectwa już z wieku IV — a więc bardzo wczesne, bo sięgające prawie czasów św. Katarzyny. O św. Katarzynie wspominają bowiem: św. Rufin i Euzebiusz z Cezarei Palestyńskiej.

       Według znanych dotychczas świadectw św. Katarzyna pochodziła z Aleksandrii, stolicy Egiptu. Była nie tylko osobą bardzo zamożną, ale także wykształconą. O jej rękę daremnie ubiegali się najznakomitsi obywatele miasta. Złożyła jako chrześcijanka ślub dozgonnej czystości.

       Właśnie wybuchło prześladowanie: najdłuższe i najkrwawsze w dziejach Kościoła za panowania cesarza Dioklecjana, jak też jego współrządców: Galeriusza Maksymiana i Konstancjusza I. Szczególną nienawiścią do chrześcijan wyróżniał się Maksymian, władca wschodniej części imperium rzymskiego. Przybył on osobiście do Aleksandrii, by dopilnować prześladowczych edyktów. Pojmana także została Katarzyna i poddana mękom, by ją zmusić do odstępstwa: smagano ją żyłami wołowymi, że z ciała była jedna rana; morzono ją głodem; łamano jej kości; wreszcie ścięto ją mieczem.

       Legenda uczyniła ze Świętej bliską krewną cesarza. Ta sama legenda głosi, że odrzuciła ofertę cesarza, by była jego żoną. Jest w niej także mowa, że miała stoczyć dysputę z największymi mędrcami Wschodu i przekonać ich o naiwności bałwochwalstwa. Wreszcie jakoby na widok jej bohaterstwa w czasie znoszenia mąk miało nawrócić się kilkuset żołnierzy i oprawców.

       Ikonografia najczęściej przedstawia św. Katarzynę Aleksandryjską w koronie królewskiej a przy niej maszynę do łamania kości (koło obrotowe), z palmą męczeństwa w ręce. Śmierć męczeńska św. Katarzyny musiała być czymś niezwykłym, skoro ta Święta została wyróżniona tak wielką czcią. Ciało jej od setek lat znajduje się na Górze Synaj, przeniesione tam zapewne z Aleksandrii, kiedy Arabowie a po nich Turcy najechali Egipt. Jest tam klasztor prawosławny i kościół, do którego podążają pielgrzymi. Klasztor ten wystawił cesarz Justynian we wieku VI. Prowadzi do niego 3000 schodów, wykutych w skale. Klasztor otoczony wysokim murem znajduje się w małej oazie. Obecnie mieszka w nim 15 mnichów. Klasztor posiada bezcenne zabytki manuskryptów i starodruków. Tu właśnie uczony niemiecki Tischendorf odnalazł w roku 1844 najstarszy rękopis Pisma świętego, w języku greckim, który dzisiaj jest największą ozdobą British Museum. Niedawno zmarły prezydent Egiptu, Sadat (f 1981), zamierzał wystawić obok tegoż klasztoru trzy świątynie: żydowską, mahometańską i katolicką. Zaprosił nawet obecnego papieża Jana Pawła II, by te świątynie jako znak zbratania uroczyście poświęcił. św. Katarzynie Męczennicy poświęcili swoje arcydzieła najwięksi artyści świata: Hans Memling, Correggio, Tintoretto, Dawid Aubert, Masolino di Panicale, Jan Provost, Caravaggio i Raffael. Św. Joanna d'Arc zaliczała św. Katarzynę do swoich trzech głównych patronek. Na Zachodzie zaliczano Świętą częstokroć do „14 świętych Wspomożycieli". Św. Katarzyna z Aleksandrii także na Zachodzie była patronką wielu miast i związków katolickich. Obok św. Urszuli była patronką paryskiej Sorbony i wielu konfraterni literackich. Tuż przy bazylice Grobu Pańskiego w Jerozolimie, która należy do prawosławnych, jest katolicki kościół św. Katarzyny. Ku jej czci wystawiono w świecie wiele kościołów i więcej jeszcze ołtarzy.

       W samej Polsce ku czci św. Katarzyny wystawiono aż 177 świątyń. Z dniem św. Katarzyny lud nasz wiązał przysłowia: „Jak się św. Katarzyna głosi, tak się Nowy Rok nosi, „Katarzyny dzień jaki, cały grudzień taki", „Od św. Katarzyny nie prześladuj zwierzyny", „Po św. Katarzynie pomyśl o pierzynie" itp. Był zwyczaj dawniej w Polsce, że w dzień św. Katarzyny dziewczęta i chłopcy wróżyli, kto pierwszy wyjdzie za mąż lub się ożeni. W szkołach świętowano ten dzień akademiami i popisami szkolnymi. Urządzano także popisy teatralne. Imię św. Katarzyny było kiedyś w Polsce znane. Nosiły je m.in. sławne Polki: Katarzyna Jagiellonka, córka króla Zygmunta I Starego a matka króla polskiego Zygmunta III, oraz małżonka króla Zygmunta II Augusta. Dzisiaj imię Kasia jest modne. Topografia polska zna 36 miejscowości, które wywodzą swoją nazwę od imienia Katarzyny. W roku 1571 Regina Prothmann założyła w Braniewie zgromadzenie zakonne pod wezwaniem św. Katarzyny (katarzynki). Skasowane za czasów Bismarcka, odżyły na nowo i dzisiaj liczą 6 prowincji: w Polsce, we Finlandii, w Anglii i w Brazylii. W Polsce mają 124 siostry i 23 domy. Św. Katarzyna Męczennica została dotąd w herbach miast polskich: Dzierżgonia (woj. gdańskie), Nowego Targu, Działdowa, Tyczyna, Góry i Rudnej.

       Św. Katarzyna Aleksandryjska dała początek: 8 świętym i 12 błogosławionym Katarzynom. W roku 1981 Egipcjanie nakręcili film o św. Katarzynie Aleksandryjskiej. W pracy nad tym filmem w roli doradcy wziął udział prawosławny opat klasztoru, arcybiskup Damianos Samartzis. Kult więc świętej przechodzi swój renesans.